در نوشته های پیشین بحث های بسیار خوبی در زمینه نوشتار گیلکی شد که انتظار میرود بتوان از میان این بحث ها و اظهار نظر ها به مناسب ترین نوشتار در زمینه گیلکی نویسی دست یافت. در مورد پیشنهادهای زیر باید بگویم که اظهار نظر های خوانندگان نوشته های پیشینم، هدایتگر بوده اند. اکنون با توجه به این که در کیبورد اکثر گیلک زبانان دو کیبورد لاتین و عربی استفاده میشود، سعی شده است که با توجه به امکانات این دو خط، از آنها در گیلکی نویسی استفاده شود که، میتوانید به ارزیابی آن دو بپردازید. اظهار نظرهای شما در این زمینه روشنگرانه خواهد بود.خط عربی:
هَرفُنی کِ گیلَکی نیؤیسی مِاِن ایستِفادِ بَنَن، ایشُنَن:
چ ج خ ه غ ف ش س ی ب ل ا ت ن م ک گ پ و د ر ز اِ اُ اَ ـِه ؤ ژ
ای نََشُنَن گیلَکی مِاِن هیچ هَرفِ نَمایَندِگی نوکُنَن:
ح ع ق ث ص ض ئ ذ ط ظ ٍ ٌ ً آ ۀ ّ ء أ إ ي ة
گیلَکی نیؤیسی ای رَسمُلخَتِ اَمرِ (گیلَکی مِاِن، هوتُوری کِ گونیم، هوتُ نیؤیسَنیم):
ایمروج دونیا مِاِن تَبلیغات نَغشِ پور اَهَمییَتی دَاَنِ اُ با تَؤَججُ بِ ای کِ تُولید کونَندِگُنِ زیادی ؤُجود دَاَنَن، خَریدار، ای تَبلیغاتِه پور تَؤَججُ کُاُنِ اُ اَز ای تَبلیغاتِ کِ خوشِ اینتِخابِ کُاُنِ. مَخسوسَن اَگَر مَسرَف کونَندِ بَینی کِ ای تَبلیغات هَغیغی ایسِ اُ فَغَت شوار نییِ.
- ؤَغتی بوشُم هَسَنِه کیتابِ هَگیرَم، مَممَدِه گَب مَ یاد بومَ.
مزایا:
- آشنایی نسبی کاربر
- نشان دادن اِ کشیده ( ـِه )
- توانایی کافی در نشان دادن حروف
معایب:
- عدم تناسب با آموخته های قبلی کاربر
- وجود علایمِ زیاد خارج از خط زمینه
- عدم انطباق هر کلید با هر حرف (در کیبورد فعلی)
خط لاتین:
اما در صورتی که بخواهیم از نمادهای لاتین استفاده نماییم، به این صورت خواهد بود:
a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z sh zh
اما نوشتن گیلکی با این رسم الخط ( در اینجا نیز همانطوری که میگوییم، مینویسیم.):
imruj dunya meen tabliqat naqshe pur ahamiyati daane o ba tavajjo be i ke twlid kunandegone ziyadi vojud daanan, xaridar, i tabliqate pur tavajjo koone o az i tabliqate ke xushe intexabe koone. maxsusan agar masraf kunande bayni ke i tabliqat haqiqi ise o faqat shuar niye.
- vaqti bushom hasane kitabe hagiram, mammade gab ma yad buma.
مزایا:
- آشنایی نسبی کاربر
- تناسب با آموخته های قبلی کاربر
- علایم ناچیز خارج از خط زمینه
- انطباق هر کلید با هر حرف
معایب:
- عدم تمایز بین اِ کوتاه با اِ کشیده
- استفاده از یک نماد برای اَ و آ
- استفاده از دو نماد برای یک حرف sh & zh
گیلکی بخوانیم گیلکی بنویسیم (1) و (2)
4 comments:
چیزی که نمی تونم درک کنم اینه که بر چه اساسی "غ" رو نگه داشتید و "ق" رو حذف کردید. یا "آ" رو واسه چی حذف کردید.
از طرفی به این فکر می کردم که اگه کلاس اول بودم و بین "س" و "ص" و "ث" مشکل داشتم، اون وقت یه همچین رسم الخطی که این قدر دست و دل بازانه حروف عربی رو حذف میکنه خیلی خوش آیندم بود.
(همه می دونیم بچه ها با اون حروف چه عذابی می کشند)
با این حال این پیشنهاد نسبت به پیشنهاد قبلی بهتره. اما باز هم کمی با عادت ها تضاد داره.
اما لاتین . من خودم همیشه واسه لاتین نویسی از همین روش استفاده می کنم. ما پارسال توی زیته درباره رسم الخط یه بحثی داشتیم. وتقریباً به این نتیجه رسیده بودیم که این رسم الخط بهتره. منتهی بین یه شک هایی بود که استفاده از صورت فونوتیک علمی ترهست.
تازه ، شاید بشه این حرف جواد رو هم آورد که معتقد بود آواهای فونوتیکی زبان رو" مرده" و" بیات" نشون میده. واسه همین حذف اون علایم بهتره.
اینجا فقط "kh" و " x" می مونه که هر دو صدای "خ" میدن. من کسایی رو می شناسم که نمی تونن" x" رو به جای "خ" بپذیرن و"kh" را ترجیح میدن. (البته اکثراً غیر حرفه ای ها اینطور هستن)
با لاتینش موافقم . اما احساس می کنم فارسیش باید یه کم پخته تر بشه.
خوشحالم که پی‌گيرانه اين بحث را دنبال می‌کنی. اجازه بده که بی‌رحمانه نقد کنم! (به سبک نقدهای عموجعفری!)
درباره رسم‌الخط عربی چيزی نمی‌گويم. چرا که در يادداشت پيشين نظرم را نوشتم و هنوز معتقدم که دوْر بی‌هوده‌ای بيش نيست. اعراب‌گذاری هم دردی را درمان نمی‌کند که خود يک درد است. خود عربها دارند از اثر اعراب‌گذاری می‌کاهند و تو رفيق عزيز تازه خودت را به شدت مقيد به اعراب‌گذاری نموده‌ای.
اما درباره رسم‌الخط لاتين، اشتباه بزرگ تو که چندين‌بار يادآور شده‌ام و متاسفانه به دلايلی که نمی‌دانم، نمی‌خواهی بپذيری، اين است که تو فقط کيبورد انگليسی را می‌بينی و وقتی از «لاتين» سخن می‌گويی، تنها و تنها دنيای کامپيوتر و آن هم کيبورد انگليسی را در نظر داری.
با چنين ديدی است که در معايب لاتين می‌نويسی:
- عدم تمایز بین اِ کوتاه با اِ کشیده
- استفاده از یک نماد برای اَ و آ
- استفاده از دو نماد برای یک حرف sh & zh
که هيچ يک عيب نيستند.
اول:
نبايد هم در رسم‌الخط رسمی گيلکی تفاوتی بين کشيده‌گی و کوتاهی يک آوای مشخص وجود داشته باشد. که اگر اين‌گونه باشد، با توجه به تشتت لهجه‌ها، وضع وحشتناک خواهد شد.
مصدر شؤن (رفتن) را فرض کن. «ضمه» بين ش و ن، در يک لهجه خيلی کوتاه است و در گويشی بسيار کشيده. پس بايد دوگونه نوشته شود؟
يا مصدر زئن (زدن). در رشت آن را می‌کشند و در انزلی می‌گويند «زِن دری». بايد با دو نوع کسره مختلف نوشته شوند؟
رفيق عزيز، لحن، ميزان کشيده‌گی، تاکيد و استرس ربطی به رسم‌الخط ندارد. آنها را الفبای فونوتيک که رسم‌الخطی علمی است بايد نشان دهد. ما به دنبال يک رسم‌الخط کاربردی هستيم نه يک الفبای فونوتيک و علمی.
دوم:
اين چيزی که تو عيب می‌شماری از همان فرض نادرست‌ات مبنی بر تاکيد روی کيبورد انگليسی است.
در کيبورد انگليسی نه تنها برای آ چيزی وجود ندارد، که برای «ش» و «چ» و «خ» و «شوا» هم چيزی وجود ندارد. حال آن‌که «شوا» مهم‌ترين آوای زبان گيلکی است. (دقيقن همان آوايی‌ست که به خاطرش لحن ما را مسخره می‌کنند)
خوب، مردم جهان به تعداد زبان‌هايی که دارند، کيبورد در اختيار دارند. با نگاهی به تنظيمات مربوط به زبان در هنگام نصب ويندوز، می‌بينی که انگليسی تنها يکی از صدها زبان موجود در ويندوز است. و تو چسبيده‌ای به آن.
برای مثال، در کيبورد آلمانی هم Ä داريم و هم A. يعنی هم آ و هم فتحه.
سوم:
دراين‌باره هم رجوع شود به مورد دوم. وجود دونماد در کنار هم برای نشان دادن يک صدا و يا مصوت نادرست است. مخصوصن برای ما که در مقام آغازيم و می‌توانيم اين اشتباه را نکنيم.
باز هم اگر به کيبوردهای ديگری نگاه کنی، می‌بينی که برای ش و خ و چ و... نماد وجود دارد و شما نمی‌خواهيد از آنها استفاده کنيد. (چرا؟)
مثلن در کيبورد آذری لاتين اين نمادها وجود دارند:
Ç
Ş
Ә
Ğ
آيا همين‌ها نمی‌توانند نماينده ch و sh و شوا و ژ باشند؟
ضمن اين‌که بيشتر کسانی که در سطح خاصی از مطالعه هستند (و در شرايط فعلی تنها همين افرادند که ممکن است گيلکی بنويسند، آن هم به لاتين) می‌دانند که در خيلی جاها برای حرف «خ» از x استفاده میشود و ə هم نماد جهانی شوا (صدايی بين فتحه و کسره) می‌باشد. پس زياد برای‌شان غريب نيست.
در نتيجه؛
پيشنهاد می‌کنم که به امکانات ضعيف کيبورد انگليسی بسنده نکنيم. مگر تورک‌ها و کوردها چه می‌کنند؟
و يک نکته مهم، «از نظر من»:
ما در دوران گذار به سر می‌بريم. بايد مطالب طولانی و مبسوط به رسم‌الخط عربی موجود نوشته شوند و مطالب کوتاه و راحت به لاتين.
تا از طرفی همه با زبان گيلکی آشتی کنند و از طرفی رسم‌الخط لاتين هم جا بيفتد. يعنی يک کار موازی. نود درصد پهنای باند برای عربی و ده درصد برای لاتين. در عوض نود درصد سخت‌گيری و جديت برای لاتين و ده درصد سخت‌گيری برای عربی!
چون رسم‌الخط عربی سابقه تاريخی و ذهنی دارد، نمی‌توان هرجوری در آن دست برد و تغييرات عمده در آن داد. تنها می‌توان اصلاحات موضعی و تاريخ انقضادار اعمال کرد.
از طرفی، چون رسم‌الخط لاتين هنوز جا نيفتاده (ولی بايد جا بيفتد) پس جايز نيست که در اصول آن عقب‌نشينی صورت بگيرد.
اگر در رسم‌الخط عربی به خاطر مخاطبی که با آن انس و عادت دارد، در خيلی از جاها ناچاريم کارهای غيرعلمی و نادرست انجام دهيم، در لاتين اما ديگر اين حق را نداريم. بايد الفبای لاتينی تنظيم کنيم که به کمال جواب‌گوی نيازهای زبان‌مان باشد. نبايد نگران خيلی چيزها باشيم. نقش ارتباط گيلکی و مخاطب را رسم‌الخط عربی ايفا خواهد نمود، نه لاتين.
نقش کاربردی لاتين در آينده‌ای نه چندان دور آغاز خواهد شد. پس حق داريم که در تدوين آن سخت‌گيری نماييم.
ماهان جؤن، می بی‌رحمانه نقد ِ جی کی بوگذريم!!!! يه‌چی بگوم و اون‌ام اينه کی:
دوروسه کی اينقلابی رفتار کودن و همه‌چی‌يه يه‌دفاری بنأ گودن خوجيره و لذت دأنه، امّا باور بکون کی ديگرؤن ِ تجربه‌ئن ِ سر بنأ گودن موطمئن‌تر و علمی‌تر ايسه.
قبل از امو، خيلی‌ئن گيلکی رسم‌الخط واسی کار بئودن. حيفه کی اوشؤنه کارؤنه نيگا نکونيم و هچی امه‌به نظريه بيرين هديم!
خوب از دوستان متشکرم که نظر دادن و هدف من هم این بود که راههای ممکن در زمینه خط رو نشون بدم و نهایتن میخوایم به جایی برسیم که همه ما حداقل با یک خط گیلکی بنویسیم. اما نظرات من درباره نقدهای دوستان:
ابتدا خانم سارا، در ابتدا گفتید که به چه دلیلی غ رو بجای ق انتخاب کردم، در این زمینه من نظر خاصی نداشتم و چون در چند جا دیدم که برای معرفی نماد q یا gh از غ استفاده کرده بودند وبا توجه به اینکه غ تک نقطه و ق دو نقطه بود به نظرم رسید که استفاده از غ مناسب تر هست؛ در مورد آ هم باید بگم که این نماد به این صورت "ءا" تلفظ میشه و چون به صورت معمولی ما الف رو در اول کلمه ءا تلفظ میکنیم و با توجه به اینکه تفاوت در حد فنوتیک هست ترجیه دادم فقط از یک نماد استفاده بشه، البته اگر شما اطلاعات کاملتری دارید، در اختیارم بذارید. در نوشتار عربی که معرفی کردم، بیش از 11 نماد غیر کاربردی، که به طور معمولی برای فارسی نویسی استفاده میشه رو حذف کردم و از این لحاظ کاربر احساس راحتی بیشتری میکنه
اما در مورد لاتین نظرم استفاده کردن از حروفی که معرفی کردم بعلاوه ä و ə هست.
اما دوست عزیزم امین: در مورد نوشتار عربی باید بگم که کاربر باید حتمن آواهای اَ اِ اُ رو رعایت کنه، یعنی این نمادها اجباری هستن که دشواریهای خاص خودش رو داره اما در نظر داشته باشید که خط عربی همینه یعنی شما در خط عربی برای نشان دادن ضمه از اُ استفاده میکنید و نه نماد دیگه پس باید از اون استفاده کنید و خود عربها هم اگه از اون استفاده نمیکنن یعنی دارن به حروف الفبای خودشون میخندن. در مورد اینکه من فقط به کیبورد انگلیسی توجه دارم باید بگم، در ابتدای مطلبم گفتم که "با توجه به این که در کیبورد اکثر گیلک زبانان دو کیبورد لاتین(انگلیسی) و عربی استفاده میشود" یعنی من با توجه به خط های رایج در اکثر سیستمها این پیشنهادات رو دادم و این دلیل نمیشه که با نوشتارهای دیگه مخالف باشم؛ من فقط خواستم نشون بدم در چه شرایطی هستیم. اما این: " نبايد هم در رسم‌الخط رسمی گيلکی تفاوتی بين کشيده‌گی و کوتاهی يک آوای مشخص وجود داشته باشد. که اگر اين‌گونه باشد، با توجه به تشتت لهجه‌ها، وضع وحشتناک خواهد شد." که در ادامه خودت نیز پاسخ دادی که "«شوا» مهم‌ترين آوای زبان گيلکی است." بنابراین ما به اِ کوتاه (صدايی بين فتحه و کسره) و اِ کشیده نیاز داریم. در مورد کیبورد آذری هم باید بگم که فکر خوبیه و هدف من هم این بوده که دوستان هم ایده های خودشون رو مطرح کنن. با بقیه حرفهات هم موافقم.
Post a Comment